Historia druku, czyli jak drukowano na przestrzeni dziejów

Jeszcze do niedawna uważano, że cała historia wydruku i lata udoskonalania tego rozwiązania, pójdą na marne. Jednak pomimo postępującej, masowej cyfryzacji, druk nie stracił na popularności. Wiele osób ogranicza go do niezbędnego minimum, powołując się na kwestie środowiskowe – oszczędność papieru i niegenerowanie odpadków, takich jak puste pojemniki po tuszach czy tonerach. Jest jednak mnóstwo okoliczności, w których wersja papierowa dokumentów jest wymagana i mimo chęci, nie jesteśmy w stanie tego obejść. W takich sytuacjach niezbędne jest posiadanie drukarki.

Drukiem nazywane jest wielokrotne odbicie obrazu bądź tekstu na papierze. Mogą być one dokonywane za pomocą różnych technik – zarówno tradycyjnych, jak i przy pomocy maszyn drukarskich. Nowoczesne technologie pozwalają uzyskać kopie dokumentów przy użyciu komputera oraz urządzenia dodatkowego – drukarki. Odbitki tego typu nie powinny być już nazywane drukami, a wydrukami.

Oba te pojęcia stały się dla wielu osób synonimami, ponieważ wprowadzenie do drukarń druku cyfrowego oraz technik komputerowych sprawiły, że druk rozumiany jest również jako wydruk, który tworzony jest przy pomocy specjalistycznych maszyn drukarskich na skalę przemysłową.

Kilka słów o historii wydruku, czyli jak to wszystko się zaczęło

Początki druku nie były proste. Najpopularniejszym, a zarazem najłatwiej dostępnym i najtańszym sposobem na zrobienie kopii było wykonanie jej ręcznie. Jest to doskonale ujęte w filmach historycznych, na których zakonnicy misternie przepisują wielkie księgi. Jednak pierwsze próby kopiowania miały miejsce zdecydowanie wcześniej.

Wynaleziony w Chinach papier okazał się doskonałym nośnikiem druku. Przy jego pomocy mógł się rozwinąć estampaż, który był techniką tworzenia kopii płaskorzeźb oraz napisów z brązu lub kamienia. Metoda ta została wynaleziona w czasach dynastii Tang.

W Chinach był zwyczaj ogłaszania cesarskich edyktów przy pomocy kamiennych stel. Z czasem zaczęto używać ich do przekazywania tekstów buddyjskich, taoistycznych oraz konfucjańskich. Pomogło to w ich rozprzestrzenieniu, ponieważ w świątyniach zaczęto tworzyć kopie najważniejszych tekstów, które służyły nie tylko uczonym, ale także wiernym. Wraz ze wzrostem popularności tej metody zaczęto utrwalać również dzieła kaligraficzne.

Stela doskonale nadawała się do tworzenia odbitek, ponieważ był to kamienny pomnik nagrobny z pionowo ustawioną płytą, na której umieszczana była płaskorzeźba lub inskrypcja. Stele zostały rozpowszechnione już w okresie archaicznym, przede wszystkim w starożytnym Egipcie i Grecji. Wraz z upływem czasu ich kształt ewoluował. Wykonane były najczęściej z miękkiego kamienia lub z marmuru.

Estampaż tworzono z wykorzystaniem wody. Po zroszeniu kamienia odciskano tekst lub obraz przy pomocy bibuły. Z czasem zaczęto przyciskać bibułę do kamienia workiem wypełnionym zabarwionymi czarnym lub czerwonym tuszem materiałami. Zdecydowanie rzadziej używano do tego celu farby.

Wiele osób uważa, że estampaż był pierwowzorem druku, który pojawił się niewiele później w Chinach.

Kilkaset lat później, również w Chinach, pojawiła się odbitka drzeworytnicza, która według specjalistów zdecydowanie bardziej zasługuje na miano wyrobu poligraficznego.

Kwestia początków poligrafii jest sporna, ponieważ obrazy odbijano również na materiałach, przy pomocy środków barwiących. Były one jednak sposobem na zdobienie, a nie utrwalanie informacji. Nie wszyscy uważają ręczne kopiowanie ksiąg czy obrazów przez zakonników za początki druków. Podobnie jak odciskanie kształtów na miękkich materiałach czy wypalanie odciśniętych za pomocą rozgrzanej formy wzorów.

Przez setki lat poszczególne elementy poligrafii rozwijały się niezależnie od siebie. Ich połączenie nastąpiło około półtora tysiąca lat temu. Zdecydowanie starszymi wynalazkami jest książka czy nawet stempel.

Historia druku – kalendarium

Na historię druku składa się wiele pojedynczych zdarzeń, które doprowadziły do powstania poszczególnych elementów poligrafii.

Historia druku:

• Egipt, ok. 2400 r. p.n.e. – stworzono stemple do ozdabiania glinianych tablic przed ich wypaleniem.
• Chiny – stemple z Bliskiego Wschodu trafiły do Chin, zostały udoskonalone, dzięki czemu mogły liczyć nawet kilkaset znaków. Mniej więcej w tym samym czasie wynaleziono papirus.
• Fajstos, XVII wiek p.n.e. – stworzenie dysku z Fajstos, pokrytego obustronnie ciągiem ideogramów, wykonanych przy pomocy stempla.
• Chiny, ok. VII wiek p.n.e. – do tworzenia napisów na odlewach z brązu używano pierwowzorów ruchomych czcionek.
• Grecja – tworzenie wzorów na tkaninach za pomocą stempla.
• Bliski Wschód, II wiek p.n.e. – wynaleziono pergamin.
• Chiny, 105 rok – wynaleziono papier czerpany. Uzyskiwano go poprzez wyciśnięcie na sicie łyka drzewa morwowego oraz wodnej zawiesiny zmielonej kory. To właśnie ten rodzaj papieru był używany do estampażu.
• Chiny, VII wiek – powstają pierwsze druki drzeworytnicze na papierze.
• Daleki Wschód, VIII wiek – za najstarszy drukowany tekst uważany jest buddyjski
  zwój z zaklęciami. Powstał najprawdopodobniej między rokiem 704 a 751. W Japonii w roku 764 wydrukowano buddyjską sutrę pochodzącą z koreańskiego zwoju w milionie egzemplarzy.
• Chiny, IX wiek – w 868 roku wydrukowano w całości książkę „Sutra Diamentowa”, która jest chińskim tłumaczeniem sanskryckiego tekstu. Cały zwój liczy sobie około 5,5 metra długości oraz ponad 25 cm szerokości. Druk zyskiwał już wtedy na popularności, dzięki czemu zwykłe książki osiągały ogromne nakłady. Poeci drukowali swoje wiersze. Masowo powielano również kalendarze. W latach 847-851 powstało kilkaset tysięcy egzemplarzy biografii alchemika Liu Honga.
  
• Korea, X wiek – powołano pierwszą państwową instytucję, która miała zajmować się sprawami dotyczącymi drukowania.
• Chiny, 1041 rok – wynaleziono ruchomą czcionkę dla pojedynczych znaków. Została wykonana z wypalanej gliny, by stała się twarda.
• Sycylia, ok. 1100 roku – otworzono pierwszą papiernię. Tani papier w końcu dotarł do Europy, wypierając tym samym drogi pergamin. Papiernia została założona przez Arabów.
• Chiny, 1107 rok – wynaleziony został druk kolorowy. Jako pierwsze wydrukowane w kolorze zostały papierowe banknoty, tym samym zabezpieczając je przed podrabianiem.
• Chiny, XIII wiek – rozpowszechniono drewniane czcionki.
• Korea, XV wiek – pierwsze metalowe czcionki.
• Europa, XV wiek – zapotrzebowanie na wydruki wzrosło, dzięki reformacji. Jan Gutenberg wydrukował Biblię, wynalazł też aparat do odlewania czcionek z wymiennych matryc i prasy drukarskiej.
• Kraków, 1473 rok – wydrukowany po łacinie najstarszy polski druk.
• Kraków, 1475 rok – wydrukowano pierwszą książkę w Polsce, oczywiście w języku łacińskim.
• 1892 rok – wynaleziono papier powlekany.

Współczesny druk cyfrowy

Aż trudno uwierzyć, że współczesne, zaawansowane sposoby wydruku mają swoje źródło w ręcznie robionych stemplach. Obecnie prym wiedzie druk cyfrowy.

Charakterystyka druku cyfrowego:

• komputerowy zapis dokumentów umożliwia bezpośredni wydruk lub za pomocą pośredniego nośnika,
• wersja cyfrowa może być dowolnie edytowana, przez co każdy kolejny wydruk może wyglądać inaczej niż poprzedni,
• dokumenty przeznaczone do wydruku są dostarczane pod postacią danych komputerowych,
• drukowanie przy pomocy nośnika pośredniego sprawia, że obraz znajdujący się na nim zostaje skasowany, a następnie zapisany na nowo po każdym cyklu drukowania,
• formą drukową jest jedynie zapis cyfrowy.

Druk cyfrowy jest wykorzystywany przede wszystkim do wydruków materiałów szkoleniowych i reklamowych, a także raportów, które stanowią krótkie serie i stosunkowo niewielką ilość kopii. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest szybkość wydruku.

Historia druku 3d

Wbrew pozorom historia wydruków 3d jest starsza niż mogłoby się nam wydawać. Za datę powstania tej technologii przyjmuje się rok 1984, kiedy to Charles Hull złożył wniosek patentowy, jednak pierwsze prace nad powstaniem wydruków przestrzennych sięgają już lat 70-tych.

W 1971 roku po raz pierwszy została opisana metoda produkowania przedmiotów o dowolnych kształtach poprzez dodawanie materiału w postaci proszku. Opublikowano ją dopiero dwa lata później. Stała się jednak podwaliną do wynalezienia druku 3d.

Na początku grudnia 1979 roku w urzędzie patentowym został złożony projekt trzech metod wydruku przestrzennego, który polegał na ich spajaniu przy pomocy różnych materiałów. Do budowy modeli używany był piasek. Patent opublikowano dwa lata później, jednak nigdy nie przeprowadzono nawet testów, ponieważ brakowało na nie środków.

Jednak za ojca technologii 3d uznawany jest Charles Hull. Stworzył on pierwszą oficjalną metodę wydruku przestrzennego oraz założył pierwszą firmę, zajmującą się produkcją drukarek 3d.

Pomysł narodził się podczas prac związanych z pokrywaniem blatów stołów żywicami. Hull poszukiwał wówczas materiału, który będzie miał zdolność szybkiego utwardzania się pod wpływem światła UV. W ten sposób narodził się pomysł budowy obiektów przestrzennych oraz utwardzania każdej kolejnej warstwy materiału, które będą na siebie nachodzić.

Sam termin „drukowanie 3d” po raz pierwszy oficjalnie pojawił się w 1996 roku, dzięki firmie Z Corporation. Zaprezentowała ona technologię, którą nazwała „druk 3d”. Pozwalała ona na zbudowanie przedmiotów przestrzennych przy pomocy proszku gipsowego, spajanego selektywnie lepiszczem.

Przez długi czas technologia 3d była przeznaczona przede wszystkim dla profesjonalistów, których było niewielu. Za wąskim gronem odbiorców kryła się również wysoka cena urządzeń i mała świadomość istnienia takiego rozwiązania.

Pierwsza drukarka 3d przeznaczona do samodzielnego, domowego montażu, została wprowadzona na rynek dopiero w 2009 roku przez firmę Makerbot.

Podsumowanie

Na przestrzeni mijających lat druk nie traci na popularności. Wiele osób uważało, że masowa cyfryzacja przyczyni się do upadku tej technologii. Jak się jednak okazało, w wielu aspektach naszego codziennego życia nie udało się całkowicie wyeliminować papierowych wersji dokumentów. Sama historia wydruku sięga odległych czasów, kiedy próbowano znaleźć sposób na łatwe i szybkie powielanie obrazów i tekstów.